STEM hiện tại được coi là một phương pháp giáo dục tiên tiến và đã được kiểm chứng đem lại nhiều lợi ích cho học sinh. Nó thúc đẩy sự phát triển tư duy ở trẻ từ lúc sơ khai, kích thích sự đam mê trong việc khám phá, khuyến khích tính sáng tạo và phát triển khả năng giải quyết vấn đề xuất sắc. Tại Việt Nam, đã có nhiều quyết định tích hợp phương pháp STEM vào chương trình học, cho phép học sinh tiếp cận kiến thức lý thuyết đồng thời với thực hành, từ đó thúc đẩy sự phát triển kỹ năng đa dạng hơn.
STEM là viết tắt của Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật) và Mathematics (Toán học), trong khi STEAM bổ sung Nghệ thuật (Art) vào danh sách này. STEM & Art là một phương pháp giáo dục sớm tích hợp giữa STEM và nghệ thuật, đánh dấu sự kết hợp độc đáo giữa kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học và các lĩnh vực nghệ thuật như nhảy múa, âm nhạc, và nghệ thuật hình ảnh. Đây được xem như một chiến lược giáo dục cải tiến, nơi chương trình giáo dục truyền thống được bổ sung bởi các hoạt động nghệ thuật đầy sáng tạo.
Giáo dục STEM/STEAM là một phương pháp học tập liên ngành, trong đó các khái niệm và kiến thức chuyên môn được tích hợp vào các tình huống thực tế. Học sinh sử dụng kiến thức về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học để giải quyết các vấn đề cụ thể, thiết lập mối liên kết giữa trường học, cộng đồng, nơi làm việc và tổ chức quốc tế. Qua quá trình này, họ phát triển năng lực trong lĩnh vực STEM/STEAM và nhận được kiến thức dựa trên trải nghiệm thực tế. Đồng thời, giáo dục STEM/STEAM cũng thúc đẩy phát triển các kỹ năng cần thiết cho thế kỷ 21 như tư duy phản biện, làm việc nhóm, hợp tác và kỹ năng thuyết trình.
Cùng với sự phát triển và tích hợp vào cộng đồng quốc tế, việc cải thiện chất lượng giáo dục trẻ mầm non tại Việt Nam đã thúc đẩy ứng dụng phương pháp STEM ngày càng phổ biến trong các chương trình học. Thực tế, từ năm 2012, phương pháp STEM đã được áp dụng tại các cơ sở giáo dục mầm non, bao gồm cả các trường quốc tế và trường công lập. Tuy nhiên, việc lan tỏa phương pháp giáo dục này vẫn gặp một số thách thức chính như sau:
Phương pháp STEM thực sự có khả năng giúp trẻ kết nối kiến thức từ nhiều khía cạnh khác nhau và khuyến khích họ tìm hiểu và nghiên cứu ngay từ khi còn nhỏ.
“Chuyên gia giáo dục đề xuất rằng để tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng phương pháp STEM cho trẻ mầm non, chúng ta cần kích thích tò mò ở trẻ. Điều này bắt đầu từ việc khuyến khích trẻ đặt ra những câu hỏi, tham gia vào các hoạt động vui chơi và khám phá cuộc sống ngay từ khi các bé còn rất nhỏ.”
STEM hiện tại được coi là một phương pháp giáo dục tiên tiến và đã được kiểm chứng đem lại nhiều lợi ích cho học sinh. Nó thúc đẩy sự phát triển tư duy ở trẻ từ lúc sơ khai, kích thích sự đam mê trong việc khám phá, khuyến khích tính sáng tạo và phát triển khả năng giải quyết vấn đề xuất sắc. Tại Việt Nam, đã có nhiều quyết định tích hợp phương pháp STEM vào chương trình học, cho phép học sinh tiếp cận kiến thức lý thuyết đồng thời với thực hành, từ đó thúc đẩy sự phát triển kỹ năng đa dạng hơn.
Phương pháp dạy học STEM này thúc đẩy học sinh học các kỹ năng và ứng dụng kiến thức của họ thông qua việc tham gia vào các dự án. Khi áp dụng phương pháp Học tập dựa trên dự án, giáo viên cung cấp cho học sinh cơ hội làm việc trong khoảng thời gian kéo dài để nghiên cứu và tìm ra giải pháp cho một vn đề cụ thể.Giáo viên đóng vai trò người hỗ trợ và khuyến khích học sinh, theo dõi quá trình thực hiện các dự án từ đầu đến cuối. Các dự án có thể do giáo viên đề xuất, tuy nhiên, phần lớn thời gian lập kế hoạch và thực hiện đều nằm trong tay học sinh.
Mặc dù có nhiều tranh cãi xoay quanh việc sử dụng phương pháp Học tập dựa trên dự án để giảng dạy STEM. Một số người cho rằng phương pháp học tập này không hiệu quả do yêu cầu sử dụng nhiều không gian và tài nguyên để thực hiện các dự án. Đồng thời, có người lo ngại rằng việc học theo dự án có thể không khám phá đầy đủ các khía cạnh của các môn học STEM khác nhau, dẫn đến khả năng bỏ sót một số kiến thức quan trọng. Nhưng không thể phủ nhận rằng phương pháp này đã chứng tỏ sự hiệu quả đối với những người mới bắt đầu theo đuổi STEM. Mô hình học STEM này đánh thức sự tò mò và khuyến khích học sinh phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo, tăng cường khả năng làm việc nhóm, và kích thích sự quan tâm trong việc học STEM.
Có những điểm tương đồng giữa phương pháp dạy học STEM và Học tập theo dự án (Project-based Learning). Tuy nhiên, điểm khác biệt chính ở đây là trong STEM, học sinh phải tự mình phân tích và đánh giá một vấn đề cụ thể. Phương pháp Học tập theo dự án yêu cầu học sinh làm việc độc lập, trong khi đó, phương pháp Học tập qua giải quyết vấn đề cho phép học sinh làm việc theo nhóm.
Mô hình học STEM Học tập qua giải quyết vấn đề đòi hỏi sự tư duy sáng tạo và khả năng phân tích cao cả ở giáo viên và học sinh, vì thường không có một giải pháp duy nhất cho vấn đề đặt ra. Mặt khác, điều này khuyến khích học sinh trở nên tích cực và chủ động trong quá trình tư duy, họ phát triển khả năng làm việc nhóm, sáng tạo, và thậm chí có thể đảm nhận vai trò lãnh đạo. Vai trò của giáo viên ở đây là khơi gợi sự tò mò và cung cấp hỗ trợ nhanh chóng.
Mô hình học STEM Học tập qua giải quyết vấn đề đôi khi có thể được kết hợp với mô hình học STEM Học tập theo dự án (Project-based Learning). Cả hai phương pháp đều thúc đẩy tinh thần hợp tác và đòi hỏi học sinh làm việc cùng nhau trong những dự án học tập. Các nhóm có thể tiếp cận nhiều lĩnh vực khác nhau, và thành viên trong nhóm hợp tác để tìm ra giải pháp cuối cùng cho vấn đề cụ thể
Phương pháp dạy học STEM bao gồm việc tập trung vào vai trò quan trọng của học sinh trong quá trình học tập. Với phương pháp Học tập qua thực hiện theo yêu cầu (Inquiry-Based Learning), chúng ta khuyến khích học sinh tự mình đặt ra nhiều câu hỏi liên quan đến chủ đề học. Từ quá trình học này, các kỹ năng quan trọng như tư duy phản biện, đặt câu hỏi và giải quyết vấn đề được phát triển. Học sinh sẽ tự quyết định các yêu cầu mà họ muốn thực hiện, và vai trò của giáo viên là khuyến khích tò mò và hỗ trợ học sinh một cách nhanh chóng.
Sử dụng phương pháp Học tập qua thực hiện theo yêu cầu (Inquiry-Based Learning) trong dạy học STEM giúp học sinh phát triển khả năng thiết lập các nguyên tắc cơ bản để giải quyết các vấn đề, với mục tiêu tìm ra đáp án cuối cùng cho các yêu cầu cụ thể. Phương pháp này cũng đảm bảo rằng học sinh hiểu rõ và có khả năng áp dụng kiến thức một cách hiệu quả khi cần.Mô hình STEM học tập qua thực hiện theo yêu cầu khuyến khích sự tư duy sáng tạo và cá nhân hóa quá trình học, thay vì chỉ đơn thuần ghi nhớ kiến thức và thụ động trong quá trình học.
Lời kết: Như vậy, qua bài viết này chúng tôi đã trình bày về STEM và sự quan trọng của giáo dục STEM, cùng với tình hình hiện tại của việc áp dụng phương pháp này trong học tập. Hy vọng rằng thông tin trong bài viết sẽ mang lại giá trị cho các phụ huynh và bạn đọc
